Afgelopen weekend was de laatste voorstelling van Metamorfosen, in een tot de nok toe uitverkocht Badhuis. Metamorfosen is één van de mooiste voorstellingen die ik gemaakt heb. Het applaus aan het einde hield niet op, vijf keer kwamen we terug. We waren beduusd. Het publiek, sommigen kwamen al 20 jaar naar Kwatta, bleef na afloop maar vragen: Hoe kan het toch? Hoe kan zoiets moois verdwijnen? Geen subsidie meer, was ons antwoord. Verder stonden we met onze mond vol tanden. Want hoe heeft dit kunnen gebeuren? Kwatta, ik, we zijn in een verschrikkelijk nachtmerrie-scenario terecht gekomen. Een nachtmerrie waarvan je weet dat je er middenin zit, waarin je zoekt naar de uitgang, waarin je niet weet hoe je eruit wakker kunt worden. De negatieve framing van Kwatta, van mij, heeft immense gevolgen gehad. De hele geschiedenis heeft mij, sinds het gebeurde, geen moment verlaten, dus alle tijd om na te denken, om naar mezelf te kijken en het proces met alle ins en outs door te lichten.
Was het maar zo simpel dat Kwatta over haar hoogtepunt heen was, dat ze geen bezoekers meer trok, dat de voorstellingen slecht waren, dat ze zichzelf niet vernieuwde, dan was het te begrijpen geweest. Maar nee, Kwatta bruist nog steeds, de financiële perikelen zijn opgelost, de voorstellingen worden laaiend enthousiast ontvangen. Waarom moet iets dat goed is verdwijnen in Landsdeel Oost waar de spoeling qua kunst en cultuur voor kinderen toch al zo dun is?
Te midden van alle mooie herinneringen die ik in deze blogs deel, kan ik niet om deze narigheid heen. Voor wie de mooie herinneringen wil lezen, lees volgende week verder. Ik deel dit stuk van de geschiedenis in een open brief.
Beste Marijn Lems,
Ik heb je nooit ontmoet. Jij hebt, volgens mij, nog nooit een voorstelling van mij gezien en zeker niet gerecenseerd. Toch ben jij bepalend geweest voor mijn carrière. Ik ga er zonder meer van uit dat jouw bedoelingen oprecht waren toen jij in de zomer van 2019 aan je ‘onderzoek’ over Kwatta begon. Jouw ethische antenne was geprikkeld, dat bleek wel uit jouw morele verontwaardiging die, voor je er echt in dook, al van je Facebookpagina spatte. Zonder dat je wist wat er speelde, had je het al over machtsmisbruik, doofpotten, onderste steen boven etc. Woedend was je.
Je woede baseerde je op een interview met de ex-interim van Kwatta. Het bestuur had hem verzocht te vertrekken, in de Gelderlander deed hij daarop zijn verhaal. Het was een lelijk verhaal waar ik geen weerwoord op heb kunnen geven, het was eenzijdig en niet geverifieerd.
Ik kwam in die tijd net terug in positie. Zoals je ondertussen weet, was ik ten onrechte op non-actief gesteld. Het was een methode waarvan ik heb gehoord, dat deze interim die al vaker had gebruikt. De artistiek leider wordt opzij gezet, vervolgens heeft de interim zijn handen vrij om te reorganiseren. Mij bestempelde hij als lastig, toen als overspannen, daarna als intimiderend en tenslotte tot psychiatrisch patiënt. En dat allemaal in enkele maanden tijd.
Ik ben één van de weinigen die na zo’n lynchpartij terug is gekomen in positie. Ik kreeg de kans om te herleiden wat er was gebeurd. Ik las terug hoe een interim een artistiek leider ten opzichte van het kantoor tot passant bestempelde, het kantoor tot het gezelschap bombardeerde, toen een reorganisatie invoerde waarbij hij de kloof tussen het artistieke en zakelijke deel vergrootte. Lees er wat managementboeken op na en je ziet: geef mensen een andere plek in de organisatie, til één iemand op, maak één ander tot zondebok en de geest is uit de fles. Deze modellen staan beschreven, het levert een enorme groepsdynamiek op. Die groepsdynamiek ontstond inderdaad en leidde er toe dat mensen mails over mij eindigden met sterf en bederf, mij tot psychiatrisch patiënt verklaarden en zichzelf als slachtoffer met een Stockholmsyndroom … Daarnaast vonden zij dat zij op buitenlandse reizen mee moesten in plaats van de regisseur (de voorstelling is immers van het gezelschap), ongeacht wat er nog aan artistieke wijzigingen gedaan moeten worden als je bijvoorbeeld met je voorstelling in China of Egypte staat. Vanaf het moment dat de voorstelling gemaakt was, deed de artistieke inbreng en positie van de artistiek leider er niet meer toe. Educatie, wat bij Kwatta altijd in het verlengde ligt van de voorstellingen en in het organogram onder verantwoordelijkheid valt van de artistiek leider, hoefde niet meer met mij als artistiek leider te overleggen. Het kantoor moest bevrijd worden van ‘de artistieke wurggreep’. Weg met de artistiek leider!
Een balans tussen artistiek en zakelijk is essentieel in een gezelschap. Dat, Marijn, is waar het in jouw onderzoek volgens mij over had moeten gaan.
Kwatta was kwetsbaar, nadat zij in de Halbe Zijlstratijd uit de Bis was gegooid en op eigen krachten had doorgeknokt. De klap kwam toen we weer in de BIS zaten, met prijzen in ons zak en een bomvolle agenda met voorstellingen in New York, Shanghai, Taiwan… We hadden veel van onszelf geëist, het was zwaar geweest. Door ziekte viel mijn zakelijk directeur weg, financieel bleek het niet op orde, er vielen gaten in de uitgeholde organisatie… Als artistiek directeur probeerde ik, zonder mededirecteur naast me, het gezelschap draaiende te houden. Soms had ik voor twee dagen per week een interim naast me, dan weer eens niemand, dan weer een interim die, zonder overleg met mij, bezuinigde door voorstellingen volledig te schrappen of de cast te halveren. Zo ging het twee jaar. Jabber kwam in gevaar (welke zakelijke interim schrapt er nu ongevraagd twee acteurs weg uit een begroting), de Kweeste werd geschrapt. Dit gebeurde steeds zonder dat dit met mij werd overlegd. Als artistiek leider moest ik continu alert zijn omdat ik in mijn eentje knokte voor het artistieke beleid van Kwatta. De balans tussen het artistieke en het zakelijke was weg. Mijn ervaring is dat bestuurders altijd meer begrijpen van financiën dan van de artistieke output of noodzaak, met als gevolg dat het evenwicht nog verder zoekraakt.
Ziehier, de voedingsbodem van alle onrust. Dan is er maar weinig nodig om een rel te ontketenen. Ik heb kunnen teruglezen hoe dit groepsproces uit de hand is gelopen, hoe venijn optreedt, hoe het meest slechte in de mens naar boven komt. Ik heb zoveel shit over me heen gekregen dat ik lang niet heb kunnen begrijpen hoe het kon dat ik met die mensen tussen de 10 en 17 jaar heb samengewerkt, lief en leed gedeeld, prachtige dingen met elkaar gemaakt. Hoe kan de geschiedenis in enkele maanden zo herschreven worden, dat alles wat er gebeurd was bij Kwatta mijn schuld was en o ja, het gat in de ozonlaag hoort daar natuurlijk ook bij.
Ieder mens maakt fouten en ik zal de laatste zijn om te zeggen dat ik makkelijk ben, maar ik ben niet vals of achterbaks. Ik leg de lat hoog, ik heb een groot verantwoordelijkheidsgevoel, tegelijkertijd wil ik benadrukken hoe kwetsbaar de positie van een artistiek leider is. En…hoe makkelijk er op de golven van machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag, mensen beschadigd kunnen worden.
Want toen de storm met betrekking tot werkelijk machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag, bij andere gezelschappen losbarstte, was Kwatta namelijk al heel snel geen issue meer. Al waren we wel aan de schandpaal genageld.
Als artistiek leider ben ik beschadigd, Kwatta is beschadigd. Jij, Marijn Lems, hebt daar jouw rol in gespeeld. Je bent geen onderzoeksjournalist. De meest elementaire zaken die je had kunnen vinden, bijv. via de Kamer van Koophandel of de jaarverslagen van Kwatta, heb je verzuimd te onderzoeken. Je hebt de gesuggereerde gebeurtenissen niet in de tijd gezet om te zien of het klopte, documenten waar je naar verwijst heb je aantoonbaar niet ingezien, je bent afgegaan op roddel en achterklap. Jij hebt je laten gebruiken door mensen die jou van informatie voorzagen die jij niet verifieerde, je hebt gebruik gemaakt van wat men jou voorschotelde. Als meerdere mensen een leugen vertellen, wordt het daarmee nog geen waarheid. Je hebt voor je verhaal geen van de artistieke mensen, die dicht bij mij stonden, die mij kenden en waar ik intens mee samenwerkte, gesproken. Je verhaal klopte niet, Marijn, toch ging je door. Ondertussen weet je hopelijk beter, al heb je je fouten nooit hersteld. Doofpot?
Toch Marijn, wil ik nog steeds best geloven dat je woede oprecht was, dat je dacht dat je op de barricades moest om mij te bevechten. Echte misstanden moeten aangepakt, maar dan moet eerst bewezen zijn dat die ook werkelijk hebben plaatsgevonden. Anders begeef je je op gevaarlijk terrein. Kwatta is ten onder gegaan in een smerige machtsstrijd, waarbij de artistiek leider, zo snel mogelijk opzij werd gezet. Waar rook is, is vuur? Is dat zo? Mijn ervaring is dat waar mensen vuur suggereren, er rookgordijnen worden opgetrokken. Een beetje onderzoeksjournalist moet dáár zijn weg in vinden. En dat is een vak op zich.
Dit weekend, bij de laatste voorstelling van Metamorfosen, heb ik me afgevraagd waarom toch deze hetze heeft plaats gevonden. Natuurlijk ben jij hier niet in je eentje verantwoordelijk voor, je bent er een onderdeel van, zoals ik hierboven beschrijf. Waarom ik deze open brief dan toch aan jou richt?
Jouw verontwaardiging op basis van lukrake beschuldigingen, vind ik exemplarisch voor hoe men in de sector met Kwatta is omgegaan, met alle gevolgen van dien. En dat is erg. De echte verliezer is het jeugdtheater in Gelderland, het publiek, de scholen, de kinderen. Wat van waarde is, zo blijkt maar weer, is weerloos.
Zorgvuldigheid is alles.